SVE ŠTO NISTE ZNALI O PADU RIMSKOG CARSTVA

Dana 4. septembra 476. godine, Zapadno rimsko carstvo se raspalo nakon skoro pet vekova postojanja. Brojni istoričari analizirali su kako je do toga uopšte i došlo, pripisujući pad Rima uticaju hristijanizacije, vojnim porazima, udarima epidemija na stanovništvo, klimatskim promenama, prirodnim katastrofama i tako dalje. Sa druge strane, neki od njih smatraju da Rimsko carstvo nije palo baš 476., pošto je njegova istočna polovina nastavila da postoji narednih hiljadu godina u obliku Vizantijskog carstva. Bilo kako bilo, oni i dalje o tome vode debate, a mi vam otkrivamo koje su to najpopularnije teorije o padu prve supersile sveta.

1. Varvarske invazije početkom 5. veka

Najrasprostranjenija teorija o propasti Rimskog carstva je ona koja se vezuje za vojne poraze. Rimsko carstvo je vekovima bilo u zamršenim odnosima sa germanskim plemenima, a posebno sa Vizigotima, koji su tu došli u toku Velike seobe naroda. Situacija je eskalirala 410. godine, kada je, između ostalog, vizigotski kralj Alarih I napao Rim i opljačkao ga. Narednih nekoliko decenija, stanovništvo je bilo u stalnoj opasnosti, a u grad su 455. godine upali Vandali i napustili ga sa bogatim plenom i velikim brojem zarobljenika. Konačno, početkom septembra 476, germanski vođa Odoakar svrgnuo je sa vlasti cara Romula Avgusta, čime je označen kraj postojanja Zapadnog rimskog carstva.

2. Ekonomske nevolje i preterano oslanjanje na prisilni rad

Stalni ratovi, ustanci i inflacija koja je postala noćna mora rimske ekonomije, proširili su jaz između bogatih i siromašnih. Isto tako, carstvo su potresali deficit radne snage i migracije iz gradova u sela, pa je, usled svega navedenog, počelo da slabi.

3. Uspon Istočnog rimskog carstva

Sudbina Rimskog carstva delimično je zapečaćena krajem trećeg veka, kada ga je car Dioklecijan podelio na dva dela – Milano je proglasio prestonicom zapadnog, a Konstantinopolj istočnog. Međutim, sistem koji je ovaj vladar osmislio vrlo brzo se raspao. Naime, Istočno carstvo se širilo i bogatilo, a Zapadno sve više bivalo pogođeno ekonomskom krizom. Takođe, car Konstantin Veliki uspeo je da osigura opstanak Istočnog carstva, dugo posle pada Rima i zapadnih provincija u 5. veku.

4. Ogromna teritorija i veliki broj vojnika

Rimsko carstvo se na vrhuncu moći prostiralo od Atlantskog okeana sve do reke Eufrat na Bliskom istoku, pa je možda baš zbog ogromne teritorije, njegova propast bila neminovna. Njom je trebalo upravljati, a to je postala administrativna i logistička noćna mora. Rimljani jesu imali odličnu putnu mrežu, ali uprkos tome, nisu bili u stanju da efikasno obavljaju svoje poslove. Borili su se sa raspoređivanjem trupa i resursa braneći granice od lokalnih pobuna i spoljnih napada, a od drugog veka, car Hadrijan je bio primoran da izgradi svoj čuveni zid (Hadrijanov zid) koji je držao neprijatelja na odstojanju. Dakle, kako je sve više sredstava ulagano u sistem odbrane Rimskog carstva, tehnološki napredak je usporen i infrastruktura je bila u lošem stanju.

5. Korupcija i politička nestabilnost

S obzirom na to da je teritorijom koju je zahvatalo Rimsko carstvo bilo teško upravljati, neefikasnost i nedoslednost rukovodstva samo su otežavali sveukupnu situaciju. Biti car svakako nije značilo obavljati neki posao iz snova, a više od 20 ljudi se smenilo na tronu za samo 75 godina. Situacija je vremenom postajala sve gora i brojni Rimljani su izgubili poverenje u svoje vođe.

6. Dolazak Huna i migracija varvarskih plemena

Za napade varvara na Rim, kriva je masovna migracija, a isto tako i dolazak Huna u Evropu, kojima su se pridruživala druga germanska plemena. Rimljani su ih nevoljno puštali na svoju teritoriju, često ih tretirajući s prevelikom dozom okrutnosti. Prema istoričaru Amijanu Marcelinu, rimski zvaničnici su čak primoravali izgladnele Gote da trguju decom u zamenu za pseće meso, pa stoga ne čudi to što su jedni drugima postali zakleti neprijatelji. Kada je ugnjetavanje prevršilo svaku meru, Goti su organizovali ustanak i na kraju ubili cara Flavija Julija Valensa, u bici kod Hadrijanopolja 378. godine. Nakon što je vizigotski kralj Alarih I opljačkao Rim, zapadna polovina carstva je znatno oslabljena, a germanska plemena poput Vandala i Saksonaca, bila su u stanju da se kreću dalje ka Britaniji, Španiji i severnoj Africi.

7. Hrišćanstvo i gubitak tradicionalnih vrednosti

Prema britanskom istoričaru i piscu Edvardu Gibonu, hrišćanstvo je bilo glavni uzrok propasti Rimskog carstva i zbog toga je bio kritikovan. Milanskim ediktom, koji su doneli carevi Konstantin Veliki i Licinije, proglašena je verska ravnopravnost i prestanak progona hriščana koji je trajao tri stotine godine. Hrišćanska crkva postala je dominantna u okviru Rimskog carstva, ali to, po većini naučnika, nije bilo pogubno po Rim toliko koliko su to bili vojni, ekonomski i administrativni faktori.

8. Slabljenje rimske legije

Rimska legija je dugo smatrana uzorom vojne efikasnosti i sposobnosti. Međutim, s vremenom, i nakon vojnih reformi, legionari su mogli postati Goti i pripadnici brojnih drugih naroda. Iako su se uglavnom pokazali kao vešti ratnici, oni su imali malo ili nimalo odanosti carstvu.