14 ČINJENICA O VIZANTIJSKOM CARSTVU

Vizantijsko carstvo se danas smatra jednom od najvažnijih civilizacija u istoriji. Ova ogromna imperija opstala je više od hiljadu godina, a karakterišu je izuzetno bogata istorija, kultura, tradicija, umetnost i književnost. Carstvo je palo 1453. godine kad su Osmanlije osvojile Carigrad, a u nastavku pročitajte neke od zanimljivosti koje se vezuju za naslednicu Rimskog carstva.

1. Vizantion je bio antički grad na obali Bosfora koji su prema predanju osnovali grčki kolonisti iz Megara 657. godine pre nove ere. Grad je rimski car Konstantin Veliki obnovio i proglasio prestonicom Rimskog carstva 330. godine i promenio mu ime u Konstantinopolj (Carigrad). Nakon što je ustanovljena savremena Republika Turska 1923. godine, taj naziv zamenjen je nazivom Istanbul.

2. Padom Rima 476. godine, prestala je da postoji zapadna polovina Rimskog carstva, dok je istočna polovina nastavila da traje kao Vizantijsko carstvo.

3. Po grčkoj legendi, Vizantion je nazvan po Vizasu, vođi kolonista iz Megara.

4. Termin Vizantijsko carstvo je moderan naziv koji je osmislio nemački istoričar i filolog Heonim Volf u 16. veku. Vizantinci su sebe nazivali Romejima a svoje carstvo Romanija (Ῥωμανία) ili Vasilia Romeon (Βασιλεία Ῥωμαίων), što predstavlja direktan prevod latinskog naziva za Rimsko carstvo, Imperium Romanorum.

5. Vizantinci su bili prvi koji su upotrebili ruzmarin kao dodatak pečenoj jagnjetini. Takođe, prvi su upotrebili i šafran, jedan od najskupljih začina na svetu. Do tada, on je kao i ruzmarin imao izuzetno široku primenu, ali na sasvim drugim poljima. Slatkiši i deserti bili su omiljeni i u istočnom Rimskom carstvu, pa se tako sutlijaš, na primer, servirao sa medom i cimetom, a grouta, jedna vrsta poslastice, bila je zaslađena medom i posuta semenkama rogača ili suvim grožđem.

6. Romeji, kako su sebe nazivali, bili su veliki ljubitelji morskih plodova, a jedno od najpopularnijih jela bio je botargo. Oni su takođe među prvima počeli da koriste limun, narandže i patlidžan. Ovaj narod jeo je hleb u velikim količinama, čemu svedoči i priručnik gradske uprave Konstantinopolja iz 9. veka u kome stoji da su pekari povlašćeni i nisu u obavezi da se odazivaju bilo kojoj javnoj službi koja bi ih omela u pečenju hleba.

7. Justinijan I smatra se imperatorom koji je Vizantiju učinio moćnom silom. On je ponovo osvojio delove palog zapadnog Rimskog carstva u Africi, Italiji i Španiji i kodifikovao ranije rimske zakone koje je spojio u jedan dokument. Carigrad (Konstantinopolj) pretvorio je u najslavniji i najbogatiji grad na svetu sa oko pola miliona stanovnika, a poznat je i po izgradnji velelepne crkve Sveta Sofija koju su Turci kasnije pretvorili u džamiju. On je takođe bio poslednji imperator koji je nosio titulu Cezar.

8. Za vreme vladavine cara Iraklija I od 610. do 641, vojska i administracija u carstvu su restruktuirane, a umesto latinskog za službeni jezik izabran je grčki. On je takođe bio jedan od najznačajnijih vizantijskih careva i značajno proširio carstvo.

9. Vladar koji je najduže kontinuirano vladao Vizantijom (976-1025) bio je Vasilije II Bugaroubica. Najpoznatija priča koja se vezuje za njega je da je, nakon što je porazio Bugare i ponovo uzeo Grčku od njih, 15.000 bugarskih zarobljenika oslepeo, a svakom stotom vojniku ostavio po jedno oko. Grupe od po 99 vojnika vezao bi za tog stotog sa jednim okom i tako ih pustio da se vrate kući. Nakon što je ugledao slepu vojsku, bugarski car Samuilo doživeo je infarkt i umro.

10. Vizantijska carica Irina Atinjanka svakako nije mogla da se smatra uzornom majkom. Da bi osigurala svoje mesto na prestolu, svog sina Konstantina VI je oslepela, a zatim ga do kraja života držala zaključanog u sobi u kojoj je i rođen. Ona je bila prva žena koja je vladala Vizantijom (797-802) i odabrala je da nosi titulu cara, a ne carice.

11. Prvi vizantijski car koji je tron izgubio nasilnom revolucijom bio je Mavrikije. Njegova štedljiva politika i zabrana trupama da se preko zime vrate kućama sa granice koštala ga je krune i života. Vojska koju je predvodio Flavije Foka nakon toga se pobunila i u dosluhu sa milicijom upala u grad. Foka je zatim zauzeo presto i bio je jedan od najomraženijih vizantijskih careva. On je bio taj koji je uveo modu da svaki naredni muški vladar Vizantijskog carstva nosi bradu.

12. Dinastija koja je najduže vladala Vizantijom, oko 200 godina, bila je dinastija Paleolog. Začetnik dinastije bio je Mihajlo VIII Paleolog koji je 1259. oslepeo i zatvorio svog tada savladara Jovana IV Laskarisa. Poslednji vladar iz ove dinastije bio je Konstantin XI koji je hrabro poginuo u bici kad su Osmanlije zauzele Carigrad.

13. Ono što je manje poznato je da je većina dela klasične literature koja opstaje i danas sačuvana zahvaljujući Vizantijskom carstvu. Većinu radova filozofa kao što su Aristotel ili Platon i istorijskih spisa o Grčkoj i Rimu spasili su vizantijski učenjaci koji su izučavali drevne spise.

14. Godine 1204. krstaška vojska došla je pred Carigrad i otpočele su velike pljačke i paljenja. Mlečani (Venecijanci) znali su koja je prava vrednost predmeta koji krase grad i sve su slali u Veneciju kako bi ukrašavali svoje trgove i palate, a najveći deo pokradenih carigradskih svetinja danas se nalazi u Veneciji, Vatikanu, Lionu i Parizu. Oko 60 godina kasnije, 1261. godine razrušeno i opustošeno Carstvo konačno je obnovljeno da bi 1453. konačno palo pod osmanlijsku vlast čime je zauvek prestalo da postoji.