KAKVE SU OVO SRBENDE! Muslimani u srcu Albanije, pevaju HIMNU SVETOM SAVI!

O borbi za očuvanje srpskog jezika, Srbi iz Crne Gore bi mogli puno da nauče od muslimana iz Fiera, na jugozapadu Albanije. Potiču iz Sandžaka, odakle su se njihovi preci doselili 1924. godine, a već pet godina imaju školu gde svoju djecu uče srpskom jeziku, tradiciji i istoriji.

U gradu Fieru, albanskoj Toskani, punoj maslina i vinograda, živi pet hiljada Srba, od koji par hiljada muslimanske veroispovijesti! Da, dobro ste čuli, Srbi muslimani – tako se izjašnjavaju. I takvih ima u više mesta Albanije, posebno u Skadru, gdje je reč uglavnom o porodicama porijeklom iz Podgorice i njene okoline. A ovi u Fieru su porijeklom iz Sandžaka, doselili se na albansku obalu 1924. godine.

Zahvaljujući zadivljujućoj hrabrosti i upornosti porodice Duljević, već petu godinu radi prva i jedina srpska osnovna škola u “zemlji orlova”. Za ovu prosvetiteljsku misiju, domaćin Ekrem Duljević, darovao je svoju kuću. Preuredio je za potrebe škole u kojoj danas par stotina đaka sriče srpsku azbuku. Uče o srpskoj istoriji i tradiciji. Nastavu za učenike od prvog do četvrtog razreda, izvode učitelji koji dolaze iz Skadra i Tirane, a angažovano je i šest vozača koji dovoze đake iz susjednih mesta.

– Otac moga oca, ostavio nam je amanet da sačuvamo srpski jezik. Polovinom septembra 2010. godine, kada smo počeli, bio je to kurs srpskog jezika i trebalo je da ga držimo u vreme vikenda. Interesovanje je, međutim, bilo ogromno i sada imamo prvu osnovnu školu sa četiri, a naredne školske godine sa pet razreda, koju pohađa 213 učenika – priča Ekrem Duljević, koji je i predsednik “Jedinstva”, Udruženja Srba u Albaniji.

Nisu baš svi u Ret Libofši, selu sa oko 420 srpskih kuća, na periferiji Fiera, blagonaklono gledali na to što se u dvorištu Duljevića, pred ulaznim vratima škole, vijori srpska zastava. Najprije se krenulo sa pokušajem podmićivanja roditelja da djecu ne šalju u školu. Ucjenjivani su i učitelji. Kada to nije urodilo plodom, prešlo se na otvorene pretnje, čak i smrću, članovima familije Duljević.

– Bilo je svakojakih pritisaka, od skidanja srpskih simbola, zastave i table škole, do prijetnje smrću mojoj deci od pripadnika Crveno-crne alijanse. Bili smo prinuđeni da tokom održavanja nastave, ali i noću, držimo straže pod oružjem – kaže Ekrem, i dodaje da je sada situacija neuporedivo bolja zahvaljujući većem razumijevanju albanske države.

Domaćini objašnjavaju da su se u ove krajeve doselili pre skoro sto godina iz okoline Novog Pazara, Sjenice i Tutina. Njihovi preci su, u stvari, muslimani srpskog porijekla, čiji se potomci danas izjašnjavaju kao Srbi i često deci daju srpska imena. U celom okrugu Fier ima čak 2000 srpskih porodica.

– Planiramo da podignemo novu školsku zgradu. Urađen je projekat i o svemu smo obavestili našu ambasadu. Očekujemo pomoć matične države – kaže Duljević. – Za sada nam je Beograd pomogao slanjem dela udžbenika, i stipendiranjem par desetina naših studenata na beogradskom univerzitetu.

U lepo uređenoj učionici, okićenoj srpskim zastavama, prvi čas počinje školskom himnom “Sveti Sava”. Učenici pokazuju sveske sa obrađenim gradivom ispisane na srpskom jeziku, ćirilicom i latinicom, crteže sa izložbe. Na časove, kako rekoše, dolaze s velikom voljom, jer žele da što bolje ovladaju srpskim jezikom. Da steknu znanja o istoriji i kulturi svojih predaka. Nastavnik Kozma Dima na tabli ispisuje SRBIJA JE NAŠA MAJKA, a đaci ga prate i čitaju u glas.

Selo Ret Libofša je u opštini Libofša, koja pripada oblasti Fier. Ova oblast je poznata po antičkom gradu Apolonija gdje je jedno kratko vreme boravio Ciceron, slavni rimski orator. A na brdu iznad sela, nalazi se manastir Ardrenica koji je nekad nosio ime Svete Trojice. Ovaj manastir je sagrađen 1282. godine. U njemu se nalazi prelepa freska Svetog Save. Veruje se da je u njemu krunisan Đorđ Kastriot Skenderbeg.

Danas u ovaj manastir, za svaki značajniji pravoslavni praznik, dolaze kako muslimani srpskog porekla iz ovog sela, tako i Albanci pravoslavci iz okolnih mesta.

-Mi idemo i u crkvu i u džamiju – kaže starina Ismet Duljević, koji je poklonio livadu na kojoj će se graditi nova srpska škola. – Muslimani smo po veri, ali moramo da poštujemo i veru svojih predaka. Otac mi je u amanet ostavio da čuvamo srpski jezik i sećanje na Srbiju odakle smo došli prije skoro 100 godina. Tako mi deci dajemo i pravoslavna i muslimanska imena, pa se moji sinovi zovu: Ismet, Ljuban, Golub, Dževahir i Mirko.

(Dejan Bešović/Magazin sedmica)